De positie van de vrouw, Toen en nu

De positie van de vrouw, Toen en nu                                         2023-03-05  door     D.J. List

In Museum Hoeksche Waard is de tentoonstelling “Van haokmust (haakmuts) tot bouwhelm, Hoeksche Waardse vrouwen toen en nu’ te zien. 

In deze presentatie staat de ontwikkeling van de positie van de vrouw centraal. Vrouwen leden lang onder het invoeren van de Wet van Onbekwaamheid voor gehuwde vrouwen. Deze wet hadden ze te danken aan de Franse keizer Napoleon. In 1804 lanceerde hij het Burgerlijk Wetboek (Code civil of Code Napoleon) in het Franse grondgebied en de Zuidelijke Nederlanden. In 1810 lijfde Napoleon ook het Koninkrijk Holland (1806, Noordelijke Nederlanden) in. Dankzij het nieuwe Burgerlijk Wetboek hadden vrouwen toestemming nodig van hun echtgenoot om bijvoorbeeld een bankrekening te openen.

Nederland wist zich te bevrijden van de Franse overheersing, maar het werd er niet beter op voor gehuwde vrouwen. In het Burgerlijk Wetboek van 1838 veranderde er niets aan hun positie. De man bleef het hoofd van het gezin, de vrouw moest hem gehoorzamen en kon zonder zijn toestemming geen rechtshandeling verrichten.

In de twintigste eeuw werd de positie van de getrouwde vrouw aanvankelijk zelfs nog slechter. Omstreeks 1900 vonden steeds meer vrouwen buitenshuis werk. Maar sinds het Koninklijk Besluit van 1924 gold dat alle vrouwen onder de 45 jaar en in overheidsdienst de dag na hun huwelijk werden ontslagen. Dit besluit trof onder meer secretaressen en leraressen. Het was de bedoeling dat zij huisvrouw werden en voor toekomstige kinderen konden gaan zorgen. Maar ook buiten de overheid kregen gehuwde vrouwen ‘eervol’ ontslag.

De Wet van Onbekwaamheid voor getrouwde vrouwen werd pas in 1956 afgeschaft, en werd effectief in 1957. Maar in de naoorlogse periode werden gehuwde vrouwen nog steeds geacht huisvrouw en moeder te worden. Bleven kinderen uit na het huwelijk, dan kon het kersverse echtpaar een bezoekje verwachten van de priester of dominee waarin hij informeerde waar de kinderen bleven.

De foto toont een scene uit de tentoonstelling die weergeeft hoe de maatschappij de getrouwde vrouwen lang graag zag. Het haar met een permanent in de krul in een hoofddoekje, netjes gekleed en het schone wasgoed keurig strijkend; terwijl het kind in de kinderstoel toekijkt.

Het ideaal van de emancipatie is gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen. Ook in hun salariëring. En daar schort het zelfs nu nog te vaak aan. In het verleden moesten vrouwen het doen met de opmerking dat het salaris van de echtgenoot meetelde. Dat kan nu niet meer. Maar waarom zijn de salarissen dan nog steeds niet gelijkgetrokken?

De tentoonstelling is een feest van herkenning voor de ouderen onder ons. En voor de jongeren een moment van verwondering. Vroeger was het hard werken in de huishouding, zonder technologische snufjes zoals een wasmachine, stofzuiger of magnetron.