Tussen oever en overkant, varen, vissen en veerdiensten. 

1-12-2025    door Ruud Bijkerk

Dit is de titel van de nieuwe expositie in Museum Hoeksche Waard die op 19 november officieel werd geopend door heemraad Hennie Wiersma en wethouder Miranda den Tuinder. Een belangrijke datum, want op deze dag in 1421 ontstond de Sint-Elisabethvloed. Ons land verdween onder water en door inpolderingen ontstond de Hoeksche Waard in zijn prille vorm. Een geïsoleerd eiland dat alleen bereikbaar was via veerdiensten.

Om het eiland te verlaten vereiste het veel tijd om eerst de dichtstbijzijnde veerhaven te bereiken. Bekende havens waren Goidschalxoord, Puttershoek, Strijensas en Numansdorp. Vandaar kon men naar Rotterdam, Dordrecht, Moerdijk of Willemstad. Door de geïsoleerde status ontwikkelde zich een fraai dialect, dat na de aanleg van bruggen en tunnels en gebruik van gemotoriseerd verkeer helaas langzaam verdween.

Pronkstuk

De expositie is naar aanleiding van de vondst van een boerenschouw. De boeren op het eiland gebruikten namelijk dit soort houten vaartuigen om landbouwproducten via poldersloten van en naar het land te brengen. Ook het vee werd met deze schouwen overgezet. Daarnaast werden ze gebruikt voor het onderhoud van oevers en uitbaggeren van sloten. Met de aanleg van wegen en gebruik van trekkers verdwenen de boerenschouwen. Het bewuste pronkstuk op deze tentoonstelling werd in 2023 toevallig gevonden bij werkzaamheden aan de Keen in Strijen. Toen eenmaal duidelijk werd dat het om een fraaie archeologische vondst ging van mogelijk 200 jaar oud werd alles uit de kast gehaald om het scheepje voorzichtig uit het water te takelen. Dit alles wordt prachtig beschreven door Jan de Geus in zijn boek ‘Geborgen verleden’; digitaal te lezen op de website van het museum. Zo blijkt uit de analyses van deskundigen dat het om een kleinere schouw gaat van 15 bij 5 voet, ongeveer vier en een halve meter in lengte, die werd gebruikt voor het vervoer van melkbussen.  

Conservering

Om de melkschouw van verdere verrotting te vrijwaren werd gekozen voor het bedrijf Restaura in Heerlen. Na de schoonmaak werd de schouw behandeld met polyethyleenglycol, een substantie die de holle ruimtes in de houtstructuur vult en het water eruit verdrijft. Het resultaat is verbluffend en dank gaat uit naar het Waterschap Hollandse Delta, gemeente Hoeksche Waard en provincie Zuid-Holland, Erfgoedlijn Historisch Haringvliet voor hun bijdrage aan de conservering. Zo wordt een gebruiksvoorwerp van vroeger het watererfgoed van nu.

Kom naar het museum en bezoek de expositie in Boerderij Oost-Leeuwenstein, Dorpsstraat 13 te Heinenoord. Op tweede Kerstdag zal het museum ook geopend zijn vanaf 13:00 uur voor het hele gezin.

Bron: Melkschouw uit het boek Schouwen en Aken van W. van Zijderveld